Hekim ve hastalar arasındaki ilişkinin hukuki niteliği vekalet sözleşmesidir. Vekil vekâlet görevine konu işi görürken yöneldiği sonucun elde edilmemesinden sorumlu değil ise de bu sonuca ulaşmak için gösterdiği çabanın yaptığı işlemlerin, eylemlerin ve davranışların özenli olmayışından doğan zararlardan dolayı sorumludur. Bu bakımdan hekim belirli bir sonucun elde edilmesinden değil bu sonucun elde edilmesine yönelik yaptığı işlemlerde özenli davranmamaktan sorumludur. Gerçekten de hasta mesleki bir iş gören doktor olan vekilden tedavinin bütün aşamalarında titiz bir ihtimam ve dikkat göstermesini beklemek hakkına sahiptir. İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nin ‘’Mesleki Standartlar’’ başlıklı 4. Maddesinde araştırma dahil, sağlık alanında herhangi bir müdahalenin, ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun olarak yapılması gerektiği belirtilmiştir.

Bu kapsamda karşımıza komplikasyon ve Malpraktis kavramları çıkmaktadır.

Komplikasyon

Komplikasyon, tıbbi standarda uygun bir tıbbi müdahale yapılmasına rağmen ortaya çıkabileceği tıp çevreleri tarafından kabul edilen ve her türlü tedbir alınmasına rağmen kaçınılmaz olarak meydana gelen zararlar olarak tanımlanabilir.[1]

Tıp dünyasında öngörülen ve yapılması gerekli olan kurallara uygun davranarak tıbbi tedavi yöntemlerine uygun hareket eden sağlık çalışanlarının bu gereklilikler doğrultusunda hareket etmeleri sonucunda meydana gelebilecek zarar hallerinden sorumlu tutulabilmeleri beklenemeyecektir. Bu nedenle hastaya müdahalede bulunan kişilerin tıbbi standartlara uygun hareket etmelere şartıyla oluşabilecek komplikasyonlar neticesinde hukuki anlamda sorumlulukları bulunmayacaktır. Bu duruma ‘’izin verilen risk’’ de denilmektedir.

Belirtelim ki tıbbi müdahaleden önce hastanın, müdahaleyi uygulayacak kişi tarafından bilgilendirilmesi ve aydınlatılmış onam formunun alınması gerekir. Bu hususa detaylı bir şekilde "Aydınlatılmış Onam Formu Nedir " başlıklı yazımızda değinmiştik. Bu süreçte muhtemel komplikasyonlara karşı hasta bilgilendirilmektedir. Dolayısıyla birtakım komplikasyonlar sonucu hasta zarara uğramış ise hekimin gerekli bilgilendirmeyi hastaya yaptığı ve tıbbi standartlara uygun müdahale gerçekleştirdiği durumlarda sorumluluğundan bahsedilemeyecektir.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu bir kararında[2] komplikasyona şu şekilde değinmiştir; ‘’komplikasyon, doktorun müdahale sırasında bilgi, beceri ve deneyim eksikliği olmaksızın standart uygulamayı, doğru teşhis ve tedaviyi özenli bir şekilde gerçekleştirmesine rağmen öngörülemeyecek ve engellenemeyecek şekilde ortaya çıkan, hekimliğin kötü uygulanmasından kaynaklanmayan zarar doğurucu durumları ifade etmektedir. Tıbbın kural ve gereklerine uygun davranıldığı halde hastanın veya doktorun elinde olmadan gelişen öngörülememiş ve engellenememiş zarar veya sonuç söz konusu ise komplikasyondan bahsedilir. Kusursuz sorumluluğun kabul edilmediği ceza hukuku sistemimizde failin bu durumdan sorumlu tutulabilmesi mümkün değildir.’’

Tıbbi Malpraktis

Malpraktis kelime anlamı olarak kötü pratik, kötü uygulama demektir. Tıbbi uygulamalar için kullanımında ise bilgi-beceri eksikliği ya da ihmal nedeniyle hizmet sunulan kişinin sağlığına zarar gelmesi anlamına gelmektedir. Bu durumlarda "tıbbi hata" kavramı da kullanılmaktadır.

Tıbbi malpraktis olarak değerlendirilen bilgi-beceri eksikliği ya da ihmal nedeniyle hizmet sunulan kişinin sağlığına zarar gelmesi durumları izin verilen risk kapsamı dışındadır.

Doktorun, tıbbi müdahale sırasında; standart uygulamayı yapmaması, bilgi, beceri veya deneyim eksikliği ile yanlış ya da eksik teşhis veya tedavide bulunması, gerektiği ölçüde ilgi ve itina göstermemesi veya hastaya gereken tedaviyi vermemesi neticesinde tehlike ve zarar oluşturan eylemleri tıbbi hata olarak kabul edilebilecektir. Tedavi sonrası bakım ve kontrol yükümlülüklerine aykırılıklar da bu bağlamda değerlendirilir. Aynı şekilde konunun uzmanı olmayan doktorun teşhis veya tedaviyi üstlenmesi anlamında üstlenme kusuru ve gerek doktorun bireysel olarak gerekse çalıştığı kurum yönünden kurumsal olarak organizasyon kusurunun, izin verilen risk dışında kaldığını söylemek mümkündür.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararında[3] tıbbi hata örneklerine literatürdeki bilgiler ışığında şöyle yer vermiştir; ‘’Ön muayenenin eksik yapılması, hastanın anamnezinin (geçmiş bilgisi) ya hiç ya da gerektiği gibi alınmaması veya gerekli tetkiklerin yapılmaması teşhis aşamasında; gereken tıbbi müdahalenin hiçbir şekilde yapılmaması, ameliyat sırasında hastanın vücudunda yabancı madde unutulması, yanlış tedavi yöntemi seçilmesi, yanlış ilaç verilmesi, hastanın veya müdahale edilecek uzvun karıştırılması, müdahalenin ölçüsüz bir şekilde yapılması, hijyen kurallarına dikkat edilmemesi veya hatalı ameliyat tarzının benimsenmesi de uygulamada tedavi aşamasında görülen tıbbi hata örneklerindendir.’’

Komplikasyon ve Malpraktis Ayrımı

Komplikasyon ve malpraktisin en büyük ayrımı sağlık çalışanları tarafından yapılan müdahalelerin tıbbi standartlara uygun olup olmaması noktasında karşımıza çıkmaktadır. Hastaya uygulanan müdahalelerin tıbbi standartlara uygun olması başka bir deyişle sağlık çalışanlarınca mesleki yükümlülüklere ve standartlara uyarak hareket edilmiş olması ancak yine de kaçınılmaz olarak bir zararın meydana geldiği durumlarda komplikasyondan bahsedilir. Malpraktis ise tıbbi standartlara aykırı olarak bilgi-beceri eksikliği veya bir ihmal nedeni ile hastaların sağlığında zarar gelmesi durumudur. Tıbbi ve hukuki tüm yükümlülüklerini yerine getirmiş sağlık çalışanlarının meydana gelen zararlardan sorumlu tutulmaları düşünülmeyecektir.


[1] Hakan HAKERİ, Tıp Hukukunda Malpraktis ve Komplikasyon Ayrımı

[2] Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2014/103 K. 2014/552 T. 09.12.2014

[3] Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2014/103 K. 2014/552 T. 09.12.2014