6183 Sayılı Kanunu’nun 60. maddesine göre, kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu, 15 günlük müddet içinde borcunu ödemediği ve mal bildiriminde de bulunmadığı takdirde mal bildiriminde bulununcaya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayı geçmemek üzere hapisle tazyik olunur. Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre de hapisle tazyik kararı, ödeme emrinin tebliğini ve 15 günlük müddetin bitmesini mütaakıp tahsil dairesinin yazılı talebi üzerine icra tetkik mercii hakimi tarafından verilir. Bu kararlar Cumhuriyet Savcılığınca derhal infaz olunur.
Hapisle tazyik kararının verilebilmesi için, ödeme emrinde mal bildiriminde bulunulmadığı takdirde hapis ile tazyik edileceğinin belirtilmiş olması ve borcun ödenmemiş olması ile mal bildiriminde de bulunulmamış olması gerekmektedir.
Yukarıda mal bildiriminde bulunmamanın müeyyidesi olarak sözü edilen hapis cezası tazyik hapsidir. Hapis cezasının amacı borçlunun mal bildiriminde bulunmasını sağlamak olduğundan, borçlu hapisle tazyik edildikten sonra mal bildiriminde bulunursa derhal serbest bırakılır. Ancak borçlunun yapmış olduğu mal beyanı yasada belirtilen hususları içermediği müddetçe borçlu serbest bırakılamaz.
Borçlu kendisine tebliğ edilen her farklı ödeme için ayrı mal bildiriminde bulunmak zorunda olduğundan bir kişiye aynı yıl içinde değişik borçlar için ödeme emri tebliğ edildiğinde kişi mal bildiriminde bulunmadığı her bir borç için hapisle tazyik kararının muhatabı olabilir.
Hapisle tazyik kararı icra mahkemesi tarafından verildiğinden bu davalarda ilgili hak düşürücü süreler İcra ve İflas Kanun’a göre tespit edilmelidir. Kanunun 347. maddesine göre şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer. Uygulamada ödeme emrinin borçluya tebliğ edildiğini gösteren tebliğ alındısının tahsil dairesine intikal ettiği tarih suçu öğrenme günü olarak kabul edilmektedir.
Mal bildiriminde bulunulmaması durumunda hapisle tazyik dışında aynı zamanda kamu borçlusu hakkında ihtiyati haciz ve ihtiyati tahakkuk kararları alınabilir. [1]
[1] Yararlanılan kaynak; Altan Rençber, Vergi İcra Hukukunda Ödeme Emri, İstanbul 2014